Phân biệt Hiện tại hoàn thành và Hiện tại hoàn thành tiếp diễn

Một học sinh thi IELTS đạt kết quả 9.0 khi được hỏi về quá trình học Tiếng Anh, bạn đó đã nói:

Tôi đã học Tiếng Anh từ khi tôi lên 3 tuổi. Tính đến nay, tôi đã học Tiếng Anh được 20 năm rồi.

Ở ví dụ này, người nói muốn nhấn mạnh đến con số 20 năm – là kết quả của việc học Tiếng Anh đấy. Trong trường hợp này, ta sẽ dùng thì hiện tại hoàn thành để nhấn mạnh đến kết quả của một hành động nào đó:

I have learned English for 20 years. (Tôi đã học Tiếng Anh được 20 năm rồi.)

Tuy nhiên, nếu bạn đó muốn nói rằng, trong suốt 20 năm đó, bạn đã học Tiếng Anh không ngừng nghỉ, học một cách liên tục, xuyên suốt. Thậm chí, ngay cả khi đạt 9.0 IELTS bạn vẫn còn dự định tiếp tục học Tiếng Anh. Lúc này, người nói không còn muốn nhấn mạnh đến kết quả 20 năm nữa, mà muốn nhấn mạnh và quá trình học tập liên tục và còn tiếp tục trong tương lai. Trong trường hợp này, thì hiện tại hoàn thành tiếp diễn sẽ được sử dụng.

I have been learning English since I was 3 years old. (Tôi đã bắt đầu học Tiếng Anh kể từ khi tôi lên 3 tuổi.)

Nói tóm lại, thì hiện tại hoàn thành và hiện tại hoàn thành tiếp diễn khác nhau ở chỗ: cùng nói về một hành động bắt đầu trong quá khứ, kéo dài đến thời điểm hiện tại nhưng thì hiện tại hoàn thành tiếp diễn sẽ nhấn mạnh đến quá trình thực hiện hành động, cụ thể là quá trình liên tục, chưa kết thúc tính tới thời điểm hiện tại còn hiện tại hoàn thành nhấn mạnh vào kết quả của hành động đó.

Ta có ví dụ khác:

Anh bạn này hẹn cô gái đến một địa điểm để đi chơi. Tuy nhiên, đến lúc đó, anh lại quyết định cho cô gái đó leo cây. Ngày hôm sau, anh gặp cậu bạn thân và bị cậu bạn đó trách mắng:

Cô ấy đã đợi ông cả ngày trời đấy.

Câu này khi dịch sang tiếng Anh sẽ thế nào?

Một số bạn dịch là:

She has waited for you all day. (Cô ấy đã đợi ông cả ngày.)

Tuy nhiên, ví dụ trên vẫn chưa nhấn mạnh được về mặt độ dài thời gian (cả ngày trời). Chính vì vậy, để nhấn mạnh đến một quá trình thực hiện hành động đáng chú ý về mặt thời gian, ta sẽ sử dụng thì hiện tại hoàn thành tiếp diễn:

She has been waiting for you all day.

Trong trường hợp này, thì hiện tại hoàn thành tiếp diễn khác thì hiện tại hoàn thành ở chỗ nó sẽ nhấn mạnh vào một quá trình diễn ra liên tục và đáng chú ý (thường là kéo dài) về mặt thời gian.

Thì hiện tại hoàn thành tiếp diễn còn nhấn mạnh quá trình mà là nguyên nhân, thủ phạm gây ra hậu quả trước mắt: 

Her eyes are red. She has been crying for hours. (Mắt cô ấy đỏ lắm. Cô ấy đã khóc hàng giờ liền.)

Ở đây, hậu quả trước mắt là việc mắt cô ấy đỏ (her eyes are red). Việc cô ấy khóc hàng giờ (she has been crying for hours) chính là nguyên nhân gây ra việc này nên người nói sử dụng thì hiện tại hoàn thành tiếp diễn để nhấn mạnh quá trình đó.

Ta có ví dụ tương tự:

I’m so tired. I have been waiting for the train for hours. (Tôi mệt quá. Tôi đã đợi tàu đến hàng giờ liền.)

Ở đây, việc đợi tàu đến là nguyên nhân, lí do dẫn đến việc người này mệt nên ta dùng thì hiện tại hoàn thành tiếp diễn để nhấn mạnh vào quá trình này.

Cuối cùng, ta có ví dụ sau:

Nếu người mẹ muốn biết nguyên nhân tại sao lại gây ra sự việc cửa sổ vỡ này, ta sẽ dùng thì hiện tại hoàn thành tiếp diễn. Câu hỏi lúc này sẽ là:

What have you been doing?

Người mẹ rất bực mình với hậu quả là cửa sổ vỡ mà con trai đã gây ra. Lúc này, người mẹ muốn nhấn mạnh vào kết quả mà đứa con đã gây ra đó là cửa kính vỡ, ta sẽ dùng thì hiện tại hoàn thành:

What have you done?

Nói tóm lại, thì hiện tại hoàn thành và thì hiện tại hoàn thành tiếp diễn đều nói về một hành động bắt đầu trong quá khứ và kéo dài đến hiện tại. Tuy nhiên, hiện tại hoàn thành sẽ nhấn mạnh vào kết quả của hành động, còn hiện tại hoàn thành tiếp diễn nhấn mạnh thêm cả vào quá trình của hành động, với 3 ý đồ chính:

• Nhấn mạnh quá trình vẫn còn chưa kết thúc (đang diễn ra)
• Nhấn mạnh độ dài về thời gian của sự việc
• Nhấn mạnh mối quan hệ nguyên nhân – kết quả